Overdenkingen

Hier verschijnt iedere maand de overdenking uit NieuwsBRON, het kerkblad van onze gemeente.

 

Overdenking

December 2013 - ds. Arie van der Maas

Loslaten en ontvangen

Advent en Kerst in het nieuwe Liedboek

 

Het geloofsleven van mensen is de eeuwen door verweven geweest met liederen. Israël schreef en zong de psalmen en in de eerste eeuwen van de christelijke kerk werden, onder aanvoering van onder andere de grote Ambrosius, hymnes geschreven en gezongen. De middeleeuwen waren misschien soms wel eens donker maar leverden ook prachtige teksten en melodieën op. Daarna waren het in de 16e, 17e en 18e eeuw o.a. Maarten Luther, Paul Gerhardt en Johan Sebastiaan Bach die parels van liederen voortbrachten. En in dezelfde tijd werden in Geneve de 150 psalmen op een verzameling nieuwe en bestaande melodieën gezet en daarmee meer toegankelijk en zingbaar gemaakt voor de gewone man.

Ook de 19e en de 20e eeuw brachten prachtige liederen voort. Van Nicolaas Beets tot Sytze de Vries en van Ditrich Bonhoeffer tot Huub Oosterhuis en André Troost. Er is wat geschreven en gezongen. Wat een rijkdom. Heel veel daarvan, en nog veel meer, is verzameld in het nieuwe Liedboek, zingen en bidden in huis en kerk.

 

In de tijd van Advent en Kerst gaat het om loslaten en ontvangen. In de liturgie van de kerk, en in het persoonlijk geestelijk leven, wil Advent ons leren loslaten, onze “rugzakken” leeg (laten) maken en ons open stellen om iets nieuws te ontvangen. Nou ja, “iets” nieuws, we mogen de Eeuwige Liefde van God als nieuw ontvangen. Tastbaar en beleef-baar gemaakt in het nieuw geboren Kerstkind.

 

Bij de invoering van het Liedboek voor de Kerken in de jaren ’70 van de vorige eeuw was er nogal wat discussie en weerstand omdat bepaalde bekende en geliefde liederen “verdwenen waren” en dus losgelaten moesten worden. Dit is nu anders. Het valt wel mee om zo te zeggen. Het grote aantal van 1016 liederen, waarvan een heel aantal ook nog meerdere varianten onder a, b, c, d, etc. kent, waarborgt dat het nu vooral een breed geschakeerde verzameling is waaruit naar hartenlust gekozen kan worden.

Als het gaat om liederen voor de tijd van Advent en Kerst geldt dat in sterke mate. Vermoedelijk is (bijna?) niemand favoriete liederen kwijt geraakt. Ook een bij velen geliefd 19e eeuws lied als Op U mijn Heiland blijf ik hopen (118 oud, 442 nieuw), dat als de selectie methode van het Liedboek voor de Kerken nu gehanteerd was misschien gesneuveld zou zijn, is gelukkig gehandhaafd.

 

Een aantal liederen komt niet terug maar dat zijn teksten op melodieën die wellicht mooi en goed zijn maar nooit echt ingang hebben gevonden. Het enige waar wellicht sommigen tevergeefs naar op zoek zullen gaan is gezang 146 uit het Liedboek voor de Kerken, Dit is de dag die God ons schenkt.

Daarentegen zijn veel liederen toegevoegd. Nieuwe en nog minder bekende maar ook bestaande, die al behoorlijk populair waren maar niet in het oude Liedboek te vinden. Ik denk hierbij aan Midden in de winternacht (486), Zeg eens, herder, waar kom jij vandaan? (485) en (jawel, het Liedboek kent nu ook een enkel Engels lied) Go, tell it on the mountain (484).

 

Nieuw is bijvoorbeeld ook een lied van Huub Oosterhuis, Vanwaar zijt gij gekomen (494), op de melodie van Er is een roos ontloken. Wat ook, zo verwacht ik, bekend en geliefd zal gaan worden is het prachtige lied (no. 503) van Sytze de Vries op een bekende melodie van een Engelse X-mas Carol: Wij staan aan een kribbe. Vers 1 en 4 daarvan zijn als volgt:

 

Wij staan aan een kribbe, aanschouwen de bron

de oorsprong der schepping, de rijzende zon:

dit leven zal stralen, door God zelf bemind.

Wij groeten de toekomst, gevat in dit kind.

 

Hoe diep ook het duister waarin Hij verschijnt,

zijn ster aan de hemel heeft alles omlijnd.

Hij is ons tot lichtbron in donkere nacht,

Het zonlicht van Pasen wint hier al aan kracht!

 

Van Sytze de Vries zijn in de afgelopen decennia heel wat liederen geliefd en vertrouwd geworden. In dit Liedboek komen de liefhebbers van zijn woordkeuzes ruim aan hun trekken. Niet alleen door teksten die door hem geschreven zijn maar hij heeft ook heel wat geslaagd vertaalwerk aangeleverd waardoor een aantal krachtige liederen uit andere landen nu toegankelijk en zingbaar zijn geworden.

 

In het nieuwe Liedboek zijn ook teksten van een aantal liederen her-dicht of opnieuw vertaald waardoor ze nu voor een aantal mensen weer dichter bij zullen komen. Voorbeelden hiervan zijn het prachtige lied van Paul Gerhardt op een melodie van Bach Ik kniel aan uwe kribbe neer (141 oud, 475 nieuw). Ook het 19e eeuwse Daar is uit ’s werelds duistere wolken (26 oud, 482 nieuw) heeft vernieuwde woorden gekregen. Het eerste couplet gaat nu als volgt:

 

Er is uit ’s wereld duistere wolken

een groot licht stralend opgegaan –

wie wonen in het diepste donker,

zij zullen in het zonlicht staan.

Glorie aan God, de overwinning

is ongekend, de vreugde groot;

de aarde jubelt – hoor ons zingen:

wij delen in een rijke oogst!

 

Delen in een rijke oogst. Dat geldt wat mij betreft ook voor het nieuwe Liedboek. Het gaat om loslaten en ontvangen. In heel het leven en zeker in de tijd van Advent en Kerst. Maar wat mij betreft is het nieuwe Liedboek vooral ontvangen.

 

Ds. Arie van der Maas


 

Archief